Historie van Dorp Diepenveen

(deel van de voormalige gemeente Diepenveen)

 

[Geschiedenis Dorp in jaartallen]
  Vrouwenklooster 1400-1578
De oorsprong van het dorp Diepenveen ligt op het Kerkplein. Op die plek – in het diepe veen – wordt begin 15e eeuw een vrouwenklooster gesticht door volgelingen van de Moderne Devotie uit Deventer. Het klooster lag op een rivierduin in de uiterwaarden van de IJssel en had een verbinding met de IJsseldijk.
Na een bloeiend bestaan van circa 175 jaar wordt het klooster in 1578 door de Staatse troepen van graaf Rennenberg geplunderd en deels verwoest. Ook veel Franse huurlingen doen daaraan mee. Alleen de kapelresten blijven staan.
In 1720 wordt de kerk gerestaureerd.
De omgeving van Diepenveen is in cultuur gebracht door boeren, die op de rivierduinen en zandruggen bij de IJssel wonen. Het gebied bestaat uit de marken Rande, Tjoene en Borgele, die deel uitmaakten van het schoutambt Kolmschate. Dit schoutambt komt overeen met de latere gemeente Diepenveen met daarin de vijf kerkdorpen Colmschate Diepenveen, Lettele, Okkenbroek en Schalkhaar.
In 1570 werd de havezate Rande gebouwd. Alleen de oude toren staat er nog.

 



 

 

 

 

 

18e en begin 19e eeuw
Diepenveen is in de achttiende eeuw niets meer dan een gehucht.
Bij de kerk bevindt zich rond 1800 naast pastorie en kosterswoning nog een boerderij met de naam ‘Klooster Rande'; deze is begin 20ste eeuw afgebroken. De kerk, waarin een schooltje is gevestigd, werd bezocht door de bewoners van de boerderijen en landgoederen uit de wijde omgeving. In 1823 staat er aan de overkant van het kerkplein een herberg ‘De Vrolijke Boer', nu het huis de Brouwerij aan de Dorpsstraat 44.

 

In 1811 wordt het schoutambt tijdens de Franse tijd omgevormd tot een mairie, later de gemeente Diepenveen. De latere kerkdorpen Diepenveen, Schalkhaar, Lettele, Okkenbroek en Colmschate maken deel van die gemeente. De eerste maire en daarna burgemeester is Daniel Smijter, die kantoor houdt in Deventer.

Vanaf 1841
In 1841 wordt Diepenveen beschreven als een kom met zeven huizen, enkele boerderijen en vijftig inwoners. In de jaren daarna ontstaat er een dorpskern bestaande uit Dorpsstraat, Kerkstraat, Schildersstraat en het Kerkplein. Er komt een nieuwe pastorie en een bakkerij. In deze periode bouwt de gemeente ook een-klassige school, aan de andere kant van de Zandwetering achter de Lindenhof.
In 1883 wordt de school vervangen door een gebouw met vier klassen (elk voor 48 kinderen) aan de Roeterdsweg, op de plek waar nu de Hof van Salland staat.
In 1851 bouwt burgemeester D. Smijter jr een nieuw huis, 't Weterman aan de Oranjelaan, waarin ook de secretarie werd gevestigd.
In 1866 wordt de spoorlijn Deventer-Zwolle geopend. Bewoners kunnen dan met de trein naar de markt in Deventer. Het station (het latere Diepenveen-West) ligt bij de overgang Sallandsweg.
Na 1871 wordt er niet meer op het Kerkplein begraven en wordt er een begraafplaats aangelegd bij de Roeterdsweg.
In 1893 wordt de Abdij Sion gesticht bij landgoed De Kranenkamp aan de Raalterweg.

1900
In 1900 kwam er een echt gemeentehuis en wel in het meer centraal gelegen Schalkhaar. Rond 1900 is Diepenveen bedrijvig dorp, nog steeds rond het kerkplein. Aan de drie genoemde straten vindt men dan een hotel, een paar cafés, diverse winkels, een kleermakerij, smidse, een kapper, een postkantoortje en een naai- en breischool. De laatste (voorbij de brug over Zandwetering) is op initiatief van de ingezetenen van het dorp in 1873 met koninklijke goedkeuring opgericht. Het dorp krijgt in 1901 een vrijwillige brandweer.

 
 


Bebouwing langs de wegen

Langs de wegen naar Deventer en Olst ontstaat in de loop van de 20ste eeuw het begin van een lintbebouwing.
In 1910 komt wordt de spoorlijn van Deventer naar Ommen geopend. Dan concentreert de bebouwing zich ook rond de kruising van de spoorlijn met de weg naar Deventer. Hier staan het station Diepenveen-Oost - zie daarvoor het monument aan de Boschhoekweg – en het Stationskoffiehuis. (Dit laatste is eind jaren tachtig gesloopt en op dezelfde plek is het cafe-restaurant Wapen van Diepenveen gebouwd).
Ten noorden van het dorp ligt station Eikelhof (het gebouw is er nog). In deze periode telt dorp Diepenveen dus drie stations en verder nog twee haltes ('t Weterman en De Hoek). De spoorlijn wordt al opgeheven in 1935 (het tracé richting station Eikelhof is nog zichtbaar ten noorden van de golfbaan).

In 1921 krijgt het dorp een aansluiting op het elektrisch licht en in 1923 wordt er een fanfare opgericht: ‘Sempre Crescendo’. Tot vreugde van de omwonenden wordt ook de IJsseldijk verbeterd, want dit betekent veel minder overstromingen. Daarbij verdwijnt het sluisje naar de rivier, het Randerzijl. Veel indruk maakt de brand op 1 april (!) 1933 waarbij de enige Diepenveense molen aan de Molenweg wordt verwoest.
Op het kerkplein wordt in de jaren dertig de kermis gehouden. In 1935 begint een aantal bewoners met de Diepenveensche Sport Club (DSC). De familie Ankersmit laat bij landgoed De Hoek ook een golfbaan aanleggen.

 


Station Oost met de Oldo lijn (ca. 1930)


Stationskoffiehuis - Café Rest. Bloemendal 1933

 


In 1921 kreeg Diepenveen electrisch licht
(zie lantaarpaal linkerzijde)

 

Industrie en landgoederen
Er komt ook wat industrie in en rond het dorp, zoals de cocosfabriek aan de Olsterweg, de vlees- en conservenfabriek Geist (later Stegeman) en de beddenfabriek Auping.
In directe omgeving van het dorp liggen meer oude landgoederen, zoals de Oud Rande, Nieuw Rande en de Roobrug, die werden bewoond door rijke Deventenaren. Aan de oostkant zijn de landgoederen De Kranenkamp, De Hoek en het Overvelde te vinden. Van Oud Rande is alleen de middeleeuwse toren nog over.
Verder bouwde men villa´s en zomerhuizen in de omgeving, waar vaak rijke Deventenaren hun intrek namen. Architect Knuttel ontwierp diverse huizen bij de Molenweg.
Door dit alles groeide het 18e eeuwse gehucht Diepenveen uit tot een aantrekkelijk dorp in een mooie ‘lommerrijke' omgeving, een van de vijf dorpen in de gemeente Diepenveen.

 
 


Oorlog
In de jaren1940/45 wordt het dorp bezet door de Duitsers, die o.a. hun intrek nemen in de Roobrug en Nieuw Rande. In de omgeving stortten twee vliegtuigen neer, wat grote indruk maakt. Het dorp wordt in april 1945 bevrijd door de Canadezen.
Tijdens de oorlog is het dorp in het hele land bekend door de Diepenveensche Tabakcentrale vanwege de kweek en verwerking van tabaksbladeren.

Na 1945
In de loop der jaren wordt het dorp flink uitgebreid met woonwijken ten oosten van de Molenweg en de Kleikoele, de wijk Vossebeld, op de Hemeltjenskamp, achter de Draaiomsweg, ten oosten van De Nieuwe Aanleg, ten westen van de Olsterweg… Kortom het dorp wordt steeds groter en er komt steeds meer import.
De kleuterschool – nu openbare bibliotheek – wordt begin jaren 80 ingelijfd bij de nieuwe lagere openbare school aan het Slingerbos. Op de plek van de oude school komt een nieuw dorpshuis, dat eind 1998 weer wordt vervangen door de huidige Hof van Salland.
Ook komt er een katholieke school de Zonnewijzer, zodat katholieke kinderen niet meer naar Deventer of Boskamp hoeven te gaan. Inmiddels is dit een confessionele school. Verder wordt er een verzorgingshuis gebouwd voor de oudere inwoners, Sparrenheuvel.


Diepenveensche Tabakscentrale

 

 


Dorpsschool in de jaren 50.
(nu staat hier de Hof van Salland)

  Het dorp krijgt een tennisbaan, sportvelden en het winkelbestand concentreert zich meer in het ´nieuwe centrum´ van het dorp. Op het kerkplein wordt het stiller, maar er zijn nog enkele winkels en een restaurant.
In de jaren negentig en daarna wordt er nog meer gebouwd: Voorhorst 1 op de plek waar ooit boerderij Voorhorst stond. De uitbreiding Voorhorst 2 komt langs de Boxbergerweg. De laatste uitbreiding wordt het Eikendal.

Bij de gemeente Deventer
De ‘landhonger’ van de stad Deventer blijft bestaan… en men kijkt weer naar de grote naburige gemeente Diepenveen. In 1960 komt er een grenswijziging in het midden van de Zandwetering. Dus gaan de delen Keizerslanden, Platvoet en Borgele plus het gebied rond de Douwelerkolk naar de stad.
Begin jaren zeventig scheelt het niet veel, of de gemeente Diepenveen wordt al ingelijfd door Deventer. Maar met felle protesten tot in Den Haag toe kon dit toen op het nippertje worden voorkomen na afwijzing van het grenswijzigingsplan door de Eerste Kamer. De hele gemeente Diepenveen viert feest onder aanvoering van burgemeester Crommelin: ‘Laat de kikkers niet verstommen’ is de leuze. Wel wordt het dorp Colmschate en het gebied eromheen ‘opgeofferd’ voor de stadsuitbreiding van Deventer.

De stad heeft echter de grond hard nodig voor uitbreiding. In 1998 wordt er wel besloten tot herindeling en gaat de gemeente Diepenveen samen met de gemeente Deventer.
De gemeente Diepenveen telde toen ruim 10.000 inwoners en 3775 woningen. Alle bewoners krijgen op initiatief van de toenmalige burgemeester drs A. van den Bergh ten afscheid het dubbelboek In de schaduw van de stad. De geschiedenis van de gemeente Diepenveen.
Eind 1998 in dorp Diepenveen de Historische Vereniging Dorp Diepenveen en Omgeving opgericht.

De gemeente Diepenveen is verdwenen, maar ´dorp Diepenveen´ bestaat nog steeds.

Samengesteld door Lamberthe de Jong (maart 2006).
Opmerkingen en aanvullingen zijn welkom via info@historischeverenigingdiepenveen.nl

 

 

    [Geschiedenis Dorp in jaartallen] [Terug naar boven]
       
  Bronnen en literatuur:    
 
  • IJsselland Koerier, 5 april 1998

  • G.C. Dogterom, Paal en perk gesteld. Grenswijzigingen van het schoutambt Kolmschate, later de gemeente Diepenveen. Historische Reeks Diepenveen. Diepenveen 2001

  • H.H. Ekkel en W.A. Roetert, Bezit van het vrouwenklooster Diepenveen. Oude erven op het platteland. Historische Reeks Diepenveen. Diepenveen 2000.

  • Jan ten Hove, Wim Coster, In de schaduw van de stad. De geschiedenis van de gemeente Diepenveen. Kampen, 1999 (deel 1) en 2000 (deel 2).

  • Tonny Mulder, Achter Leilinden en kastanjebomen. De geschiedenis van boerderijen, landhuizen en hun bewoners in de voormalige gemeente Diepenveen. Schalkhaar 2005.

  • Oude Diepenveners doen een boekje open. Verhalen van vroeger met oude foto’s en nieuwe portretten. Historische Reeks Diepenveen. November 2001.

  • Oude Diepenveners doen opnieuw een boekje open. Over Diepenveen-dorp en omgeving, Rande, Borgele, Platvoet en Keizerslanden en Klooster Sion. Historische Reeks Diepenveen. November 2003.

  • Tyhaar, Chris, Onder een dak. Fragmenten uit de geschiedenis van het Diepenveens gemeentebestuur (Diepenveen 1988)

  • Weerd, Wim de, De Draaiom: van pellerie tot centrum van het dorp Diepenveen. Diepenveen 2003.

 
  Zie verder de boekenlijst over (dorp) Diepenveen (binnenkort op deze website).

 

      [Terug naar boven]
  Geschiedenis Dorp in jaartallen:  


  1400 Stichting Vrouwenklooster Diepenveen
     
  1574 Bouw Havezathe Rande aan Sallandsweg (toren nog aanwezig)
     
  1578 Verwoesting klooster behalve kerk
     
  1600 Graanpellerij aan de huidige Draaiomsweg
     
  1720 Restauratie kloosterkerk Diepenveen
     
  1811 Mairie (gemeente) Diepenveen; einde Schoutambt Kolmschate
     
  1813 Kozakken legeren bij de IJsseldijk (Kozakkenlinde!)
     
  1823 Opheffing marken Borgele, Tjoene en Rande
     
  1843 Eerste school (gebouwtje achter kerk)
     
  1857 Landhuis Nieuw-Rande door mr A.J. Duymaer van Twist
     
  1866 Station Diepenveen-West (spoorlijn Deventer-Zwolle)
     
  1871 Oprichting toneelvereniging "tot Nut en Genoegen"
     
  1872 Bouw Naai- en Breischool (Dorpsstraat, naast de brug)
     
  1900 Gemeentehuis verhuist van 't Weterman naar Schalkhaar
     
  1901 Vrijwillige brandweer opgericht
     
  1910 Station Diepenveen-Oost (spoorlijn Deventer-Ommen tot 1935)
     
  1921 Elektriciteit in dorp Diepenveen
     
  1922 Verbetering IJsseldijk en Opheffing Randerzijl (sluisje)
     
  1923 Oprichting muziekvereniging "Sempre Crescendo"
     
  1933 Brand korenmolen aan de Molenweg (1 april!)
     
  1935 Oprichting Diepenveense Sportclub (DSC)
     
  1940 Bezetting door de Duitsers
     
  1945 Bevrijding door de Canadezen
     
  1952 Waterlinie en bunkers bij de IJsseldijk en De Haere (tot 1968)
     
  1960 Platvoet, Borgele, Keizerslanden naar Deventer
     
  1973 "Diepenveen blijft Diepenveen" (geen herindeling met Deventer)
     
  1974 Dorp Colmschate gaat over naar gemeente Deventer
     
  1989 Nieuw dorpshuis "Hof van Salland"
     
  1999 Samenvoeging gemeenten Deventer en Diepenveen
     
  2000 Zeshonderd jaar Vrouwenklooster

 

  [Terug naar boven]